|
Im lặng
nghe tiếng Thu
* Tản văn
Tiếng động đã chiếm đoạt cuộc sống và dìm tâm hồn tĩnh lặng vào cõi
lãng quên. Dần dần mình quên cả chân thân, như kẻ đánh mất chìa khóa
mở cửa vào nhà. Tiếng động bên ngoài tràn ngập những ngôn từ, tiếng
va chạm, điện thoại reo, khoa tay múa chân, gào thét… Lúc có thì giờ
rảnh thì lấp đầy bằng phim ảnh và ca nhạc với cường độ âm thanh chói
tai. Tối về hòa mình với những tiếng lao xao của TV. Im lặng trở nên
một thứ xa xỉ khó kiếm. Nội tâm tĩnh lặng càng ngày càng thu nhỏ như
con ốc trốn trong vỏ. Ngày đêm càng ồn ào, con ốc nhỏ càng không dám
ló đầu ra, rồi mặc cho số mệnh định đoạt.
Trên bàn đọc sách trong thư viện thường có tấm bảng “Xin giữ im
lặng”. Sự im lặng như là một phẩm chất của suy tư. Bởi vì trong thế
giới tư tưởng không cần có tiếng nói. Vào một buổi lễ quan trọng,
ban tổ chức yêu cầu hội trường, “Xin một phút im lặng để tưởng
niệm…” Sự im lặng như một cái gì linh thiêng. Bởi vì chỉ trong im
lặng, người ta mới nối kết được với nội tâm hay với mối hoài niệm
nào đó.
Âm thanh ồn ào là đời sống bên ngoài. Im lặng là đời sống bên trong.
Náo động là bề mặt nổi bên trên. Im lặng là cửa đi vào chiều sâu của
mình. Làm sao mình có thể là mình nếu chỉ có bề mặt hời hợt ồn ào mà
không có chiều sâu. Chẳng nên trốn tiếng động bằng cách chạy vào
phòng đóng kín cửa lại. Hãy mở cửa ra, để nghe tiếng gió Thu từ
phương Bắc thổi về, để thấy những con chim bồ câu co ro dưới mái
ngói.
Tác giả đi tìm tiếng Thu trong mùa thu Cali.
Đi tìm im lặng là trở thành ngọn bông lau ngả nghiêng theo gió, là
sống trong khoảng trời trên con đường đầy lá Thu, để thấy mình hiện
hữu đang đi trên mặt đất. Trong im lặng, bông hoa, ngọn cỏ, ánh
trăng, làn nước gợn sóng… tất cả đều lên tiếng nói. Mình là người
đón nhận và tôn trọng chúng chứ không phải là kẻ chiếm đoạt hay cai
trị chúng. Trong đơn sơ, mình nghe vạn vật cộng hưởng hòa tấu bản
nhạc ca tụng Đấng Tạo hóa. Nếu mình có thể nghe được bản nhạc thầm
lặng của chúng, mình cũng đủ nhạy cảm nghe thấy tiếng nói của lương
tâm.
Có những người muốn xem giọt sương lăn trên màng nhện và nghe tiếng
con sâu gặm lá, nhưng họ không chịu nổi cuộc hành trình trong im
lặng. Để xem giọt sương lăn, họ dùng kỹ thuật thu hình cho nó chạy
với tốc độ nhanh kèm theo nhạc đệm. Để nghe tiếng con sâu gặm lá, họ
dùng dụng cụ khuếch đại âm thanh lớn gấp trăm lần. Đối với họ, tiếng
động và hình ảnh chuyển động là sự thật khách quan của hiện hữu. Nếu
không có tiếng động và sự di động thì họ ngờ vực cho rằng “Hỏng rồi!
ta bị rơi vào hố thẳm của cõi chết.” Đó có phải là sự bất lực của
tỉnh thức hay phản ảnh mối sợ hãi khi đối diện với tĩnh lặng nội
tâm.
(Nguồn minh họa: Internet)
Im lặng không phải là khoảng trống vắng tan rã của cõi chết. Trái
lại im lặng đầy tiếng nói, nhưng là cái trong sạch lên tiếng, trong
khi cái ồn ào im tiếng. Chẳng phải trong im lặng, mình thấy thương
mẹ, thương cha, thương bạn, nhớ nhà… thắm thiết hơn hay sao. Bởi vì
im lặng là phẩm chất của sự trong sạch tinh tuyền. Im lặng là để tâm
hồn ôm ấp tất cả những âm thanh nhỏ bé, và những tiếng vô thanh của
thiên nhiên, trong vẻ đẹp của chúng. Chỉ những người tri kỷ mới ngồi
bên nhau cả giờ mà không nói câu nào. Cảm thấy một tiếng đập của con
tim còn quí hơn hằng ngàn lời nói. Trong im lặng, hai tâm hồn tỏa
sáng những nốt nhạc làm tiếng nói thành thừa thãi. Những người yêu
nhau hiểu rõ điều này.
Thiên nhiên vốn tĩnh lặng, nhưng vào tiết Thu, thiên nhiên để lộ ra
chân dung huyền diệu của tĩnh lặng. Trăng Thu rủ mình đi dạo rừng
phong. Lá thu nhắc mình vẻ đẹp của nửa hồn lãng quên. Cảnh Thu khiến
mình nhận ra mình đang cư ngụ trong một thiền viện. Tại sao thiền
viện luôn luôn phải được duy trì sự tĩnh lặng. Vì tĩnh lặng là kho
tàng của nó. Khi nào nơi này không còn sự tĩnh lặng để hiến tặng thì
nó không còn ý nghĩa gì nữa. Thu tĩnh lặng để mình chiêm niệm và tâm
sự với chính mình.
Tâm sự mùa Thu thì nhiều lắm, nhưng ẩn tàng mơ hồ. Hình như những gì
mình cảm thấy, các thi sĩ và thiền sư đã nói ra, nhưng họ cũng chỉ
ấp úng cô đọng trong vài lời. Cô đọng rõ nét nhất không gì bằng thơ
Haiku và những thơ ít lời cùng loại. Thi sĩ chợt thấy một hình ảnh
đánh động tâm tư, ông buột miệng thốt ra vài âm thanh. Âm thanh của
thơ trở thành tiếng gõ trên cánh cửa của tâm hồn, nhưng mình chỉ
nghe thấy trong im lặng. Thi sĩ Basho trên đường phiêu bạt, chợt gặp
làn gió, tâm hồn ông nhập vào mối tương quan với gió.
Gió mùa Thu
Thổi niềm cô tịch
Bay đi khắp nơi.
Cái lạnh của gió Thu cũng là cái lạnh buồn tênh ở trong lòng, Basho
đã nói thay cho những người cô đơn.
Thiền sư Ryokan sống một mình trong chiếc am cỏ dưới chân núi. Một
đêm kia có tên trộm vào am. Hắn thất vọng vì chẳng thấy có gì để
lấy. Hắn chửi thề bỏ đi. Thiền sư vội cởi chiếc áo độc nhất đang mặc
trên người đưa cho hắn. Ông nói, “Bạn có công đến thăm, chẳng lẽ về
tay không.” Tên ăn trộm chộp chiếc áo rồi biến vào rừng đêm. Thiền
sư Ryokan trần truồng nhìn mặt trăng thở dài, “Thật khốn khổ, ước gì
ta tặng được cho hắn vầng trăng này.”
Bàn tay của tên trộm phải ghì chặt món đồ đến nổi gân. Bàn tay của
thiền sư hòa nhã mở ra buông món đồ rơi xuống. Tặng được vầng trăng
tĩnh lặng cho một gã miệng đầy tiếng gầm gừ và bàn tay giữ chặt của
tham, mãi mãi chỉ là một ước mơ. Dù có ép hắn phải nhận, hắn cũng sẽ
ném ánh trăng ở ngoài cửa. Hắn chỉ muốn mang lợi vật vào nhà mình.
Vì vậy lời nhắn của Ryokan vẫn còn bỏ ngỏ.
Thi sĩ Lưu Trọng Lư may mắn hơn Ryokan vì ông đối thoại với cô gái
ngây thơ. Lưu gợi ra vài tiếng động của im lặng, rồi gởi đi một
thông điệp: em có nghe thấy những tiếng vô thanh ấy không?
Em không nghe mùa Thu
Dưới trăng mờ thổn thức
Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ.
Em không nghe rừng Thu
Lá Thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô.
Không cần phải là triết gia, ai cũng đồng ý với thi sĩ và thiền sư.
Phẩm chất của cuộc sống, như một thế giới mới, chỉ mở ra trong im
lặng.
Gió Thu của Basho vẫn còn muốn vuốt mái tóc. Vầng trăng Thu của
Ryokan vẫn còn ở đấy chờ đợi. Rừng Thu của Lưu vẫn còn lên tiếng
hỏi. Mình chỉ việc im lặng mở bàn tay để thảnh thởi mở cửa lòng đón
nhận.
ĐỖ NGỌC TRANG
(Elk Grove, California 8-10-2013)
| 