thkt thư quán

Tản mạn về chuyện nhiệt độ
 

(khoa học và đời sống)

“Vào chiều Chủ nhật 5-1-2014, nhiệt độ ở Mỹ thấp nhất là âm 55 độ F (âm 48 độ C) và cao nhất là 85 độ F (29 độ C)”...

Tin về bão tuyết và nhiệt độ thấp kỷ lục ở Mỹ làm cho nhiều người trong Gia đình THKT lo lắng về người thân và bạn bè bên ấy. Cũng không ít người bối rối về 2 hệ thống đo nhiệt độ ở mỗi nơi  khác nhau, ở Mỹ: nhiệt độ F (Fahrenheit) và ở Việt Nam nhiệt độ C (Celsius).

Tôi chợt nhớ đến câu chuyện sau đây:

Một em bé (tuổi đang học lớp tiểu học) cùng gia đình sang Mỹ, bị sốt, sau khi được bác sĩ gia đình thăm khám cho uống thuốc, em bé trùm mền khóc và bỏ ăn. Người mẹ thấy vậy động viên, năn nỉ một lúc sau em mới buột miệng hỏi:

- Khi nào con chết hả mẹ?

Người mẹ ngạc nhiên - Sao con hỏi lạ vậy? Con bị cảm sốt thông thường mà, uống thuốc vài ngày sẽ khỏi thôi.

- Không, mẹ giấu con…lúc vừa rồi con nghe bác sĩ nói con nóng 102 độ… Cô giáo của con ở Việt Nam nói trẻ mà nóng 41-42 độ là nguy hiểm rồi…con nóng đến 102 độ làm sao sống nổi?...
Người mẹ chợt hiểu ra và giảng giải cho con công thức hoán đổi nhiệt độ như sau:
- Ở Mỹ người ta dùng nhiệt độ F, con nóng 102 độ F, nếu ở Việt Nam tính ra nhiệt độ C thì bằng bao nhiêu?
Công thức:  C= (F-32)/1,8  = (102-32)/1,8 =40 ( độ C)
(như vậy theo lời cô giáo  thì con chưa bị nguy hiểm).
Đó là câu chuyện vui dẫn nhập.
Ngược lại, ở VN  29 độ C= ? độ F ở Mỹ?
      F=(độ C ×1,8) +32 =(29 ×1,8)+32  = 84,2 độ F (Dự báo ghi 85 độ F).

Mới nhìn vào con số ta thấy sự chuyển đổi này cũng phức tạp và rối rắm.
Sự khác biệt là do các nhà khoa học chọn mốc khác nhau:

Ông Fahrenheit người Đức (1686–1736) chọn nhiệt độ lạnh kỷ lục ở quê ông năm 1708  là mốc 0 độ F (tương đương với âm 17,8 độ C) và hơi nước đang sôi là 212 độ F.

Còn nhà thiên văn học người Thụy Điển Celsius (1701–1744) chọn chỗ nước đá (nguyên chất) đang tan - hoặc bắt đầu đóng băng -  đặt là không độ C, và chỗ hơi nước đang sôi là 100 độ C (tương đương với 32 độ F và 212 độ F). Ta gọi hệ thống đo nhiệt của Celsius là “hệ nhiệt độ bách phân”.

Như vậy: 100 khoảng chia độ bách phân (C) từ 0 đến 100 tương đương với 180 khoảng chia độ F từ 32 đến 212
Hay: một khoảng chia của độ C bằng 1,8 khoảng chia của nhiệt đô F. Vì thế nên ta có công thức chuyển đổi trên.

***

Trời cuối năm khí hậu ở Saigon thật dễ chịu: 20 độ C (lại đổi ra thành 68 độ F cho dễ cảm nhận), buổi sáng ở thành phố cho ta có cảm giác lý tưởng như khi ngồi ngắm hoa trên đồi thông ở TP Đà Lạt.

NGUYỄN VĂN HÒA

(TP.HCM 8-1-2014)