TÙY BÚT

Chữ nghĩa, cà phê và bạn hữu

Hẹn nhau tại quán cà phê
Tay bắt mắt ngó chỉnh tề, ba hoa
Đi đâu ta cũng là ta
Bạn cũng là bạn, tà tà giống nhau
Mỗi thằng thòng một nhúm râu
Thằng để thằng cạo hơn nhau điểm nào?
Nhìn chung, một bọn tào lao
Viết hay nói cũng tầm phào quanh năm
Thèm đi, thèm ngủ, thèm nằm
Thèm bao nhiêu thứ… trăm năm bình thường
Hơn gì nhau chuyện yêu thương
Thua gì nhau nỗi vui buồn chung riêng
Nói nhảm vẫn ấm nét duyên
Chửi thề vớ vẩn đâu phiền lòng ai
Cà phê từng ngụm lai rai
Cái ngon ở chỗ cụng vai nói cười.
( Luân Hoán )

Nhà văn Lệ Hằng có nói, ngày đó, Saigon ngoài đường hiếm thấy con gái mặc áo dây khoe chân dài, ngực trần… Nên quán cà phê cũng là nơi không dành cho con gái.

Đầu tiên tôi biết quán cà phê Cháo Lú là do Từ Kế Tường. Anh thường đến đó nên hay rủ tôi đi, nơi đây, tôi gặp anh Cung Tích Biền, Ngụy Ngữ… và vài người bạn văn nghệ như anh Mường Mán loáng thoáng từ miền Trung vào, tạt ngang ghé lại.

Quán Lú nằm trên một dãy phố gần chợ Thị Nghè, chủ nhân là họa sĩ Vị Ý thiết kế thật độc đáo nên hấp dẫn những văn nghệ sĩ ghiền gặp nhau. Mà lạ! Cứ hễ họ gặp nhau là có đủ chuyện để nói, y như nói là một nhu cầu gì đó đang thôi thúc… Có người khi nói dáng bức thiết thật lòng về cuộc đời, có người cố tình làm ra kiểu suy tư… Thú thật, lúc đó tôi còn cà ngơ cà ngất, ăn chưa no lo chưa tới, nên ngồi đồng với Tường tại quán cà phê nghe mấy ông nhà văn, nhà thơ trên Sáng Tạo, trên Văn… bàn chuyện văn chương chữ nghĩa, chuyện triết lý hiện sinh, chuyện chiến tranh …trong mùi khói thuốc ngột ngạt, không thú vị gì hết. Cho nên, tôi chỉ muốn thoát ra cái hộp nóng bức đó để quanh quẩn lọt thỏm trong rừng sách Khai Trí mát rượi, được ngó nghiêng ngó ngửa những cuốn truyện thơm mùi giấy mới với hình bìa con gái đầy màu sắc do Vivi hay Đinh Tiến Luyện vẽ thật đẹp. Ngoài ra, tôi cũng thích lê la chỗ bán gỏi đu đủ, cóc me dầm cam thảo hay ghé nước mía Viễn Đông hơn là theo Tường đến quán cà phê âm u như âm phủ…

Mới đây, nhà văn Minh Nguyễn cho tôi hay, sau này, ông chủ quán cà phê Lú té chết vì bất cẩn khi trèo lên cao treo pano quảng cáo. Còn nhà văn Mường Mán tuy chưa gác bút nhưng làm thêm nghề tay trái mở quán ăn Ruốc trên Nam Kỳ Khởi Nghĩa, còn anh Cung Tích Biền có dạo bị lôi thôi vì dính dấp vào một vụ việc nào đó…

Thời gian quen Tường là lúc tôi mon men bước vào con đường văn nghệ, theo học thêm thoại kịch bên Quốc gia Âm nhạc. Tường và anh Đinh Tiến Luyện đang cộng tác với Công Luận chăm sóc trang Tuổi ngọc và tờ Tuổi ngọc với nhà văn Duyên Anh. Ngoài mục trả lời thư tín, Tường còn viết truyện dài, nhưng tôi lại thích thơ của Tường hơn, có lẽ những truyện Tường viết, mạch văn chậm và âu sầu quá, riêng anh Đinh Tiến Luyện viết văn thật cảm động - những truyện ngắn kiểu mộng mơ như những trang bìa anh vẽ cho lứa tuổi con gái thích ô mai.

Đóng chốt ở Lú một thời gian, Tường và những người bạn dời qua Thằng Bờm vừa mới khai trương. Không hiểu do đâu ngâm sĩ Thanh Hùng biết tôi làm thơ nên đề nghị Tường và tôi ngâm thơ cho chương trình thêm phần sôi động. Tôi gặp cặp Lê Uyên & Phương và Tình Khúc Cho Em ở đây, gặp Vũ Thành An với những Bài Không Tên cũng ở đây, gặp cả Phạm Duy với Thà Như Giọt Mưa phổ thơ của Nguyễn Tất Nhiên và cặp Từ Công Phụng & Từ Dung với Bây Giờ Tháng Mấy cũng ở đây… Những tối cuối tuần, khách của Thằng Bờm đông lắm, đứng tràn ra đường. Nơi đây cũng ghi nhiều kỷ niệm của tôi với Tường, thường những lần khi rời Thằng Bờm, chúng tôi thả bộ dưới trời đêm, có lần đó sau cơn mưa đường đầy nước, Tường loay hoay phụ kéo tuột đôi giày cho đôi chân trần của tôi thỏa thích đùa nghịch dầm trong vũng nước, rồi sau đó cả hai đứa nắm tay đùa giỡn hồn nhiên cười vang như con nít. Tôi biết Tường thương tôi lắm, những dòng chữ nắn nót “Anh không thể nào phù phép hóa cho em một người Mẹ, nhưng anh có trái tim và lửa của trái tim” đã nói hết tấm lòng của Tường đối với tôi, vì thế cuộc sống tôi trôi êm ả với tình cảm ngất ngây trong sáng và không khí văn nghệ quyến rũ dễ thương từ quán Thằng Bờm.

Chúng tôi càng thân nhau là lúc tôi lờ mờ nhận thấy Tường có điều gì rất lạ, anh đâm ra khó tính hơn, hay bồn chồn do những gì đó rất mơ hồ, cộng thêm những giận dỗi kỳ quặc như chút ghen chút hờn thậm vô lý… anh sinh ra độc đoán kỳ khôi! Tôi còn trẻ lắm, suy nghĩ rất đơn sơ, nên không chịu nổi những áp lực dường như quá lớn từ anh. Chúng tôi vẫn gặp nhau, nhưng không có gì vui… Thế rồi, tôi cố tình tránh mặt anh, và hai đứa mất hút nhau hồi nào không hay! Đến khi tình cờ gặp lại thấy anh đi với một người con gái rất đẹp – lúc đó trên những trang viết anh thường nhắc đến Nấm Hương. Cô gái tôi gặp không mang tên Hương đó sao? Tuy nhiên, anh cũng kịp tặng tôi cuốn Huyền Xưa, một chuyện tình đầu tay mang đầy hình ảnh của tôi, đã khiến tôi im sững trong cảm động bồi hồi. Khi anh quay lưng, câu cảm ơn còn trong cổ họng, có kịp nói gì đâu!

* * *

Tôi thích sống trong không khí văn nghệ và thích họp mặt bạn bè, nhưng lại lập gia đình với người đàn ông rất ít nói và không dính dấp chút văn nghệ nào. Tuy nhiên, anh lại là người rất dễ chịu, giao thiệp và đỡ đần với hết thảy mọi người và ủng hộ tôi rất nhiều trong mọi hoàn cảnh.

Do có một người chồng đồng cảm, nên hai đứa có chung số đông bạn bè. Cứ hễ ai có chuyện cần, ới lên, cả bọn thay phiên nhau chạy tới, dù không dư giả gì - khi cần, nhóm bạn chơi chung cùng ghé vai, trút túi - mọi việc giải quyết nhẹ như không.

Ghiền không khí cà phê nên chúng tôi chọn Boba Latte làm điểm hẹn. Quán kiểu Mỹ nhưng bán đủ thứ đen, đá, sữa và đủ loại trà Việt Nam. Bạn bè gặp nhau, có người tóc bạc, có người da mồi… nên hết rồi những om sòm như ngày xưa, mà nhà văn Nguyễn Mạnh An Dân kể lại dạo nào… “Sao mà nhớ không khí cà phê của Sài Gòn xưa muốn thúi ruột. Ước gì có không khí hồi đó, con người hồi đó. Mấy anh chàng đi ra đi vào, hớn hở kể chuyện tán đào, rầu rĩ ôm gối thất tình, nồng nhiệt tính chuyện lấp biển dời sông, bàn tán tính đường trốn lính, cái gì cũng ồn ào bộc trực, thoải mái tự nhiên không màu mè rào đón, sống đã thiệt…” Quây quần với nhau có Phạm Thắng Vũ là cây bút sắc nét, Vũ còn có một trí nhớ tuyệt vời mà tôi gọi là cuốn tự điển sống. Có cả Thi sĩ Nhật Hồng - Nguyễn Thanh Vân với cách dụng chữ thật độc đáo, thơ ông đọc xuôi đọc ngược đọc qua đọc lại, đọc đến… 20 cách, vẫn hay, niêm luật, ý, tứ rất chuẩn mực - Loại thơ này xưa nay vốn hiếm, nay càng hiếm hơn. Có nhà văn Ngô Sỹ Hân, nhà văn Bảo Định. Lâu lâu có nhà thơ Phan Ni Tấn tạt qua cười khề khà - giọng cười bắt tôi nhớ hoạ sĩ Hiếu Đệ - ông họa sĩ hồn hậu vậy, nhưng đi rồi, về cõi vĩnh hằng rồi, tuy nhiên ông còn kịp để lại cho tôi hàng chục bức minh họa cho tuyển tập truyện ngắn tôi chuẩn bị in từ lâu. Ngoài ra, chúng tôi còn một số bạn thân ở khá xa, tuy xa mà gần … Nhà văn Phạm Ngũ Yên đó, đêm nào mất ngủ thì e-mail qua e-mail lại với tôi, khề khà chuyện xưa chuyện nay. Hay anh Trần Đình Phước, hễ có gì vui, lạ, hay hoa nào đang nở trong vườn, lật đật chộp ngay bô hình gửi tới…Như mấy tháng trước, trong những ngày ít ỏi lo tang chế cho Mẹ, thế mà anh Phước cũng sục sạo lội về khu nhà trong vùng ký ức 50 năm về trước trong một bài viết của tôi để chụp lại những dấu tích cho tôi giữ làm kỷ niệm!

Nhóm bạn chúng tôi còn có Thông, một tay dương cầm thật lả lướt, anh chàng còn có giọng hát thật sang, rõ lời, nhả chữ từng câu tròn triạ. Hôm nghe tin nhạc sĩ Từ Công Phụng lâm bịnh, Thông hớt hãi “Thụyvi ơi! Mình làm một đêm nhạc về TCP nhé ”.

Những đêm nhạc thính phòng loại bỏ túi, tôi chỉ e-mail ra mời, nhưng lúc nào cũng đông đảo – Hình như ở tuổi chúng tôi, ai cũng muốn sống lại thời lãng mạn, nghe lại những tình khúc với tiếng dương cầm lướt theo réo rắc.
 

Nếu tuần nào không gặp nhau ở quán cà phê quen, thì bạn bè kéo đến nhà tôi. Khung cảnh Hầm Nắng đầy sách vở tranh ảnh rất gần gũi thân mật, là nơi lý tưởng để chúng tôi thù tiếp bạn bè. Chuyện khơi mào mở ra có khi với chút thức ăn nhẹ, có khi những cốc vang quanh bàn tròn là tâm hồn bọn tôi thả ngược về cõi chữ nghĩa, nhắc lại một thời thất kinh đầy lận đận.
Sau những năm tháng cày cật lực, nợ áo cơm đã xong và con cái đã yên bề. Chúng tôi còn lại một tình yêu và một đời sống có bạn có bè cùng vài thứ đam mê. Một trong những đam mê của tôi là sưu tập… rượu! Mê rượu, nên tôi tìm học nhiều cách pha rượu để đãi bạn. Vì thế, trong câu chuyện với nhau - những chất rượu sóng sánh được rót ra, uống thật đượm, nhưng không dễ dàng làm cho người ta say, chỉ khiến câu chuyện Văn Nghệ, Văn Chương càng thêm rôm rả hứng khởi mà thôi.

Một người bạn là anh Khánh đi du học ở Paris vào khoảng năm 1963 nên anh nói tiếng Tây nhiều hơn tiếng Việt, tuy nhiên anh còn mê thổi sáo, thích hò Huế, ngưởng mộ Hữu Loan, thân với Bích Thuận… Được anh thương mến, và biết tôi thích rượu nên anh đến bất cứ thành phố nào bên châu Âu cũng đều mua cho tôi những thỏi chocolate tẩm các mùi rượu khác nhau. Tấm lòng của anh, Đỗ Trung Quân không phải đã nói giùm “Tôi cũng đã được lang thang vài nơi trên xứ người, những xứ sở bận rộn và văn minh, cái bận rộn khiến cho nếu có ai đó chịu dừng xe vào siêu thị hay quán xá chọn mua cho ta một món gì đấy để gửi hay mang về tặng ta hẳn cái tình cảm dành cho mình lớn lao lắm. Mua mang về đã là quí lắm rồi, nhưng còn chịu khó lặn lội ra bưu điện bỏ bao bì cẩn thận gửi đến theo cách cổ điển nhất: Bưu phẩm, hẳn là chuyện không đơn giản chút nào. Bưu điện xứ người chắc chắn phải vài giờ lái xe trên đường cao tốc. Đi, chọn, mua và gửi cho một người ở nhà xa xôi đến thế thì cái tình cảm dành cho mình còn lớn biết chừng nào”.
Cứ hễ các con tôi ra sân lấy thư, mở thùng, thấy gói vuông, gói dài, là y như rằng “của bác Khánh!” Nghe nói anh có dạo anh là hàng xóm với nhạc sĩ Văn Giảng (Thông Đạt), tác giả bản Ai Về Sông Tương ngoài Huế.

Trải qua bao nhiêu thăng trầm mới thấy sống trên đời đã khó, làm bạn với nhau càng khó hơn. Bạn bè có người thích điều này hay không thích điều kia, nhưng chơi với nhau đừng bao giờ lợi dụng nhau, kèn cựa nhau, hãm hại nhau…

Nếu không cố gắng đem những điều tử tế đến cho nhau thì đừng làm bạn.
Cũng như văn chương chữ nghĩa, nếu không thể viết thật lòng mình thì đừng viết.

. thụyvi
(Hầm Nắng, Michigan, tháng 9-2010)