|
Tháng chín, mùa khai trường
* Tùy bút
Tháng chín, mùa khai trường. Tôi đã qua ngày khai trường đầu đời hơn
50 năm qua. Có những kỷ niệm trong đời thoáng qua, có những kỷ niệm
nhớ hoài. Có ai trong chúng ta quên được ngày đầu tiên đến lớp?
Tôi là dân quê rặt ròi, dân Nam Bộ chính tông.
Tôi sinh ra ở một làng nghèo ven biển Bến Tre. Mùa tháng mười nước
dâng trắng xóa một màu, mênh mông trời nước. Mùa tháng tư, đồng khô
nứt nẻ, muối và phèn đỏ quạch móng chân. Vùng quê tôi cơ khổ, mái
tranh vách lá - như vùng đất quê bạn - Tháp Mười, Mộc Hóa.
Cả xóm tôi chỉ có một trường học, độc nhất với
một lớp năm (tức lớp 1 bây giờ). Trường lợp lá, cột dừa,
vách cây gòn đóng tạm. Bàn ghế sơ sài và một cái trống mượn tạm ở
chùa. Trường nền đất thịt, nứt nẻ, rin rít chất phèn. Tôi bắt đầu
đời đi học từ nơi ấy.
Nguồn minh họa: Internet.
Sáng tháng Chín. Tờ mờ sáng, mẹ tôi dã gọi dậy. Đêm ấy tôi cũng
không ngủ thẳng giấc như mọi hôm: chập chờn, náo nức: mai mình đi
học. Mẹ tôi mặc cho tôi bộ đồ đen vải ta, bóng và cứng nếp hồ. Áo
tay ngắn, quần cụt. Đầu đã được ba tôi hớt “cua” cẩn thận hôm qua.
Dĩ nhiên, làn da cáu bẩn, mốc “thít” được tắm kỹ lưỡng bằng nươc tro
và xơ dừa mấy bữa rồi. Mẹ tôi dọn sẵn nồi cơm chiên với dầu dừa để
cậu Út lót lòng đi học.
Mờ sáng, ba tôi dắt chiếc xe đạp đòn dông ra
cửa. Tôi ôm cặp đệm (được viền vải cho lâu hư!), bên trong có một
cuốn tập 32 trang Olympic, một cây viết chấm, một tấm bảng giấy và
bình mực xanh….à quên, một nùi giẻ lau bảng và mấy cục phấn. Tôi
ngồi sau pooc-ba-ga cho ba tôi chở đến trường. Cái khoan khoái, lâng
lâng khó tả… Hôm nay tôi đến trường…
“Maintenance, je vais à l’ecole…” (tên một đoạn
Pháp văn tôi học hồi lớp đệ thất). Tôi bắt đầu làm quen những đứa
bạn mới (cũng đẫm mùi bùn như tôi), với những cái tên rất gần gũi:
thằng Đực, thằng Đen, con A, con Bê, thằng Đẹt….
Trưa hôm đó, tôi về nhà. Niềm hãnh diện theo
về: tôi khoe với mẹ tôi chữ A vừa mới học. Tôi lấy tấm bảng đen
trong cặp đệm, nguệch ngoạc chữ A to đùng làm vật chứng để mẹ tôi
tâm phục khẩu phục… Mẹ chưa kịp khen, bà chị tôi đứng gần chêm vào
một câu, rất ư đau xót: “Y như gà bươi…”
Tháng chín, mùa khai trường. Năm sau, tôi
chuyển về học trường nhà thờ cách nhà khoảng 5 cây số vì trường ấp
đã “hết lớp” cho tôi học. Trường mới thuộc nhà thờ cũng lợp lá, vách
trống trơn, nằm trên giồng cát bủng. Hàng ngày, tôi đi trên đường
tỉnh lộ trải đá, buồn thiu. Qua rặng cây, nóc giáo đường im lìm như
chịu đựng. Soeur đứng lớp nghiêm nghị, đòn roi với những học trò
lười. Không thuộc bài, không thuộc cửu chương là xòe tay 20 roi
“thẳng thét”. Sau này, tôi chiêm nghiệm, muốn nên người phải chăng
cần có sự nghiêm khắc, đôi lúc đòn roi (?) Buổi trưa,
cả nhóm học trò ở xa dỡ gà mên ra ăn: cơm
nguội, tép rang hoặc dừa khô kho. Nhà nghèo, lấy đâu ra mấy cắc mua
khoai lang trươc cửa lớp. Hàng vặt là một thứ
xa xỉ, con nhà nghèo chưa hề nghĩ tới.
Tháng chín, mùa khai trường. Chiến tranh bùng
lên. Người chết, đạn nổ, con đường lộ đá bị
đào xới, cắt đứt con đường độc đạo đến trường. Tôi phải xa những
buổi chiều đi học về ngồi ké lưng trâu, những buổi chiều thả diều,
hái trái nhãn lồng mọc dại ven đường. Tuổi thơ tôi với miền quê -
miền thiên đường – rất bình dị – rất êm ả - như con kinh nhỏ lặng
lờ… tôi tắm mát, hụp lặn mỗi ngày.
Tháng chín, mùa khai trường, tôi tản cư về
thành phố…khoảng năm 1960….
Tháng chín, mùa khai trường. Nơi tôi ở gần
trường học Mỹ. Buổi sáng school bus thả từng nhóm học trò. Các em
đùa vui rộn ràng. Xứ sở lên xe xuống ngựa. Xứ sở của thừa mứa vật
chất. Trường học đẹp, đủ đầy tiện nghi. Các em được đào tạo, được
cưng chiều theo lối Mỹ. Các em không nên người cũng là chuyện đáng
buồn. Các em không cơ khổ như tôi, như học trò quê tôi… Mỗi buổi
chiều, tôi thường đi bộ quanh trường. Tôi thương trường lớp, tôi mê
đời đi học bởi tôi có một thời là học trò, có một thời là ông giáo.
Duy, có một điều thiếu vắng ở đây: tình người, tình thầy trò - cũng
như - xứ này thiếu đi màu hoa phượng quê tôi. Đôi lúc, tôi dừng lại,
lặng ngắm ngôi trường… nơi chốn tôi đã một thời mài đũng quần, một
thời phấn trắng bảng đen. Tôi nghe cay cay trên mắt… Bây giờ đã là
năm 2011…
Nh.seattle
(Seattle, Washington 29-8-2011)
|
|