Cây sung trong cuộc sống người Việt

Trong thế giới thực vật thì cây sung không phải là hàng danh gia vọng tộc gì. Điều này ai cũng biết. Hàng ngày, cây chỉ lặng lẽ đứng nhìn đàn em nhỏ chơi đùa dưới tán lá rộng. Sung sẵn sàng làm tấm bia để những đôi bạn trẻ ghi tạc tên mình lên thân cây. Và sung còn là nơi các cụ già bắc ghế ngồi dưới gốc để ôn lại thời trai trẻ của mình. Thi thoảng, có cụ kín đáo liếc nhẹ ánh mắt về phía gốc cây để tìm lại vết khắc mang tên mình và tên một người nào đó mà bây giờ cũng đã thành bà nội, bà ngoại rồi.


Sung là loại cây thân gỗ lớn, có tán lá rậm và màu lá xanh bóng nên rất ưa được trồng để lấy bóng mát. Ngoài ra, sung còn được dùng trong y học dân gian với nhiều công dụng. Lá non được dùng nấu với giò heo để bổ sung sữa cho những bà mẹ đang nuôi em bé. Lá già, nhất là những lá mang những nốt sần được giã ra vắt lấy nước trị tắc tia sữa mẹ. 

Quả sung (thật ra đây chỉ là quả giả do đế hoa cuốn lại mà thành) rồi nhựa sung đều được dùng làm thuốc, những bài thuốc dân gian vô cùng hiệu nghiệm. Ấy là chưa kể đến công dụng tuyệt vời khác của lá sung trong ẩm thực nữa kìa. Chứ gì nữa! Lá sung vẫn thường được dùng để gói nem đấy thôi. Rồi ăn gỏi mà không có lá sung thì còn gì là món gỏi nữa nào.



Lại còn quả sung muối của bà mẹ quê ta nữa. Trong mâm cơm quê xưa, thế nào cũng có món sung muối hoặc sung muối đem kho cá. Ngon thật sự phải không các bạn. Ừ, mà nói gì xa xôi nào. Quả sung chấm muối cũng là món khoái khẩu cùng mít non, trái phượng, trái me non của thời thơ ấu mà. Hương vị chua chát ngọt bùi của những trái non ngày xưa đó lại làm ta nhớ mãi đến tận bây giờ đấy nhỉ?


Nói rằng sung không được trọng vọng trong thế giới thực vật thì cũng không hẳn đã đúng lắm đâu. Do có lớp vỏ sần sùi, màu nâu đen hoặc xám trắng, sung dễ được tạo tác thành những cây thế có dáng đẹp. Người ta thường trồng một cây sung cao năm, bảy tấc dưới chân một đồi nhỏ cạnh chiếc đèn đá con. Cũng có thể trồng nó cạnh đầu cầu nhỏ bắc qua một dòng nước nhân tạo quanh co. Sung cũng được trồng trong những chiếc mâm cạn với thế trực, thế nghiêng, thế đổ. Giữa một khu vườn thiên nhiên thu nhỏ, một cây sung có vài chạc hai chạc ba được trồng tự do cao vài ba thước cũng có thể trở nên một trọng điểm vững vàng và duyên dáng.



Hiện nay các nhà vườn đã tạo ra dạng lá có phiến xanh tô điểm loang lổ rất thích hợp cho việc tạo dáng bonsai. Cây sung khi kết hợp với cây đa, cây sanh và cây si sẽ cho ra bộ Tứ Linh. Những loại cây này dáng đẹp, rễ bám bền chắc và cành lá sum suê được uốn theo các thế truyền thống thể hiện một vũ trụ thu nhỏ.



Ngoài ra bộ Tam Đa gồm có cây sung sai quả ở dạng bonsai tượng trưng cho phúc. Cây lộc vừng hoặc phát tài tượng trưng cho lộc. Cây bách tuế, thiên tuế hay vạn tuế, vạn niên tùng, sống đời… tượng trưng cho thọ.
Và còn một điều thú vị nữa là cây sung cũng góp mặt với đời trong mâm quả ngày đầu năm mới. Ngày nay người ta không dừng lại ở ước mơ ăn no mặc ấm như xưa mà phải vươn đến điều kiện ăn ngon mặc đẹp. Chính vì vậy, ngoài tứ đại gia “mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài” (ghép lại đọc theo giọng Nam bộ là “cầu vừa đủ xài”), sung là một nhân vật dần được cất nhấc lên hàng “trưởng giả”. Với ý nghĩa tốt đẹp là sự sung túc dư dả, một chùm quả sung to, đỏ đã được nhiều người chấp nhận mua với giá cao trong những ngày giáp Tết. Chả thế mà có dạo, người ta đã dùng keo dán sắt để dán những trái sung vào cây sung kiểng bán cho được giá. Người mua nếu lơ mơ là mua phải của giả ngay. Về nhà mới phát hiện ra sự lừa đảo này và lúc đó chỉ có nước ráng nuốt cục tức vào bụng thôi.



Có lẽ do cái tên “đẹp” mà sung được trọng dụng chăng? Này nhé, sung túc, sung mãn, sung sướng và cả “sung độ” nữa. Cũng có thể, các ông chưng một cây sung nhiều trái hoặc một chùm sung chen chúc quả với ước mong mình sẽ thật là sung vào lúc cần thiết! Tuy nhiên, điều này nếu có chỉ là trong tâm tưởng thôi. Ai mà nói ra làm gì. Và lý do của sự có mặt của sung trong mâm quả là cầu mong cho gia đình sung mãn, tròn đầy và nhiều may mắn. Một ước muốn thật chính đáng, tốt đẹp.

VŨ MINH HƯƠNG (Khung trời sao mai, 2-2011)