Trong tuần qua, Facebook tràn ngập những status đu trend theo trào lưu gọi là thử thách coi bạn thay đổi nhiều tới cỡ nào trong thời gian qua “HowMuchHaveYouChangedChallenge”. Người ta tung lên mạng hai hình ảnh của mình trước đây và hiện nay cách nhau một số năm, phổ biến là  10 năm, hay 20 năm.

Nghĩ thì cũng thích, thêm một trò vui ảo diệu cho thư giãn, nhất là giữa thời ôn dịch COVID-19 quá căng thẳng, lại thêm bão lũ dồn dập ập tới. Người ta có dịp lục lọi lại kho ảnh xưa để tìm lại những hình ảnh cũ tưởng chừng đã quên đi rồi so sánh coi sau ngần ấy thời gian, mình thay đổi ra sao. Và cũng nhân tiện mà khoe với bạn bè khắp chốn gần xa.

Nếu tính trên quy mô toàn cầu, số người hưởng ứng trào lưu “thay đổi” này lên tới nhiều triệu người.

Trong khi quảng đại cư dân mạng hồ hởi, hí hửng khoe ảnh cá nhân, có những chuyên gia cười mỉm chi bí hiểm. Họ nói rằng lần này cộng đồng người dùng lại tự nguyện góp sức cung cấp cho Facebook một cơ sở dữ liệu cá nhân khổng lồ. Thay vì phải dùng thuật toán tìm kiếm trong kho ảnh dữ liệu người dùng khổng lồ rồi chọn lọc, Facebook đã được người dùng “dâng” cho các hình ảnh có mốc thời gian cụ thể. Và không chỉ Facebook, công ty công nghệ nào có công cụ rà quét cũng có thể thu thập từ các mạng xã hội cơ sở dữ liệu này. Mà cơ sở dữ liệu người dùng trong thời đại số, trong nền kinh tế số là tiền và rất nhiều tiền.

Thật ra, trào lưu “thay đổi” này chỉ là một phiên bản mới của năm 2020. Hồi năm 2019, trên Facebook đã có trào lưu “10YearChallenge” thu hút người dùng post ảnh của mình chụp vào 2 thời điểm 2009 và 2019. Rồi khi có ý kiến cảnh báo có mùi của “thuyết âm mưu”, Facebook đã thanh minh thanh nga rằng mình vô can. Facebook chớ hề can thiệp hay giúp tạo ra trào lưu này. Fecebook biện minh: “Đây là một trào lưu do người dùng tạo ra rồi tự lan truyền.” Thậm chí, Facebook còn giải thích các hình ảnh này đã có sẵn trong kho dữ liệu hình ảnh của người dùng mà giờ họ chỉ việc tìm và post lại. Nhưng người ta đã nói rằng: với trào lưu này, hàng triệu người dùng đã hào hứng tự nguyện tìm kiếm hình ảnh cũ của mình rồi thêm ảnh mới chụp mà cung cấp cho Facebook, mạng xã hội này chẳng phải mất công sức tìm kiếm.

Còn nhớ, vào tháng 1-2019, trang công nghệ Wired đã có một bài dài phân tích lợi hại của trào lưu post ảnh thay đổi 10 năm này đang rộ lên trên khắp các mạng truyền thông xã hội có đông thành viên là Facebook, Instagram, và Twitter. Trong mục An ninh, tác giả Kate O’Neill nêu nghi vấn đây có thể là một ý đồ thu thập dữ liệu người dùng để giúp huấn luyện cho công nghệ nhận diện khuôn mặt của trí tuệ nhân tạo (AI).

Tác giả viết: “Hãy tưởng tượng rằng bạn muốn đào tạo một thuật toán nhận dạng khuôn mặt về các đặc điểm liên quan đến tuổi và cụ thể hơn là về sự tiến triển của tuổi (thí dụ: mọi người có thể trông như thế nào khi họ già đi). Lý tưởng nhất là bạn muốn có một tập dữ liệu rộng và chặt chẽ với nhiều hình ảnh của mọi người. Sẽ rất hữu ích nếu bạn biết chúng cách nhau một khoảng thời gian cố định – giả sử là 10 năm.”

Ai cũng biết là việc có được dữ liệu hình ảnh rộng lớn đầy đủ và có cả các mốc thời gian cụ thể sẽ giúp cho việc phát triển thuật toán dễ dàng và chính xác hơn.

Tất nhiên, việc hoàn thiện công nghệ nhận diện khuôn mặt sẽ tùy vào mục đích sử dụng mà là tích cực hay tiêu cực.

Sau khi phát triển dịch vụ nhận diện khuôn mặt thời gian thực vào cuối năm 2016, Amazon đã bắt đầu bán các dịch vụ này cho các cơ quan nhà nước và cơ quan bảo vệ pháp luật của Mỹ. Công nghệ này làm dấy lên mối lo ngại về quyền riêng tư, và nhiều người cho rằng cảnh sát có thể không chỉ dùng công nghệ này để theo dõi tội phạm mà còn cả những người dân bình thường.

Vì thế, các nhà chuyên môn khuyến cáo rằng, các cư dân mạng phải luôn cẩn trọng với các ứng dụng, phần mềm, trò chơi, trào lưu có điều kiện là phải chia sẻ dữ liệu cá nhân, kể cả hình ảnh. Kẻo lợi bất cập hại, vui trong chốc lát mà buồn dài lâu.

ANH PHÚC

Bài đã được in trên báo Người Lao Động Chủ nhật 15-11-2020 và trên báo NLD Online.