Từ mấy tuần nay, đặc biệt là giữa khi Quốc hội Khóa XV đang họp Kỳ họp thứ 3, cư dân mạng đã nóng lên về chuyện giá. Cụ thể là giá xăng liên tục nhiều kỳ tăng vọt tới mức kỷ lục và giá sách giáo khoa chương trình giáo dục phổ thông mới cộng với học phí tăng cho năm học mới 2022-2023. Nỗi kỳ vọng chung của cư dân mạng cũng là các cử tri là những bức xúc thiết thân của họ dịp này sẽ tới các đại biểu Quốc hội và được đặt lên bàn nghị sự của cơ quan lập pháp cao nhất nước.

Có thể nói xăng chính là một nguồn máu nuôi cả một cơ thể xã hội. Giá xăng tăng ắt kéo theo giá các loại sản phẩm và dịch vụ phải tăng theo. Vì thế, kiểm soát được giá xăng cũng có nghĩa là ổn định được thị trường và xã hội.

Sau lần điều chỉnh giá gần đây nhất của liên Bộ Công Thương – Tài chính vào lúc 15g ngày 13-6-2022, giá xăng bán lẻ trong nước lập kỷ lục mới: xăng E5 RON 92 là 31.110 đồng một lít; RON 95-III vượt 32.000 đồng, lên mức 32.370 đồng một lít. Giá xăng này là mức cao nhất từ trước đến nay. Đây là lần tăng giá thứ sáu liên tiếp từ ngày 21-4-2022 đến nay. Tổng cộng, xăng RON 95-III đã tăng thêm 5.060 đồng mỗi lít, còn E5 RON 92 thêm 4.640 đồng. Trong năm 2022 này, giá xăng dầu liên tục tăng và có mức tăng cao nhất trong 8 năm trở lại đây, kể từ tháng 7-2014.

Giá xăng liên tục được điều chỉnh tăng thêm. (Nguồn: Internet. Thanks.)

Tất nhiên, giá xăng dầu ở Việt Nam cũng phải phụ thuộc vào giá xăng dầu trên thị trường thế giới. Giá xăng dầu thế giới vốn đã không ngừng tăng đã càng căng thẳng thêm sau khi bùng nổ cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraina từ hạ tuần tháng 2-2022. Hồi cuối tháng 5-2022, báo Công Thương của Bộ Công Thương cho biết những nỗ lực điều hành giá xăng dầu của Việt Nam trong thời gian qua đã giúp giá xăng dầu trong nước chỉ tăng trong khoảng 26-43%, trong khi thế giới tăng từ 55-57%.

Người dân hiểu rằng khi cả thế giới phải tăng giá xăng dầu, Việt Nam cũng không thể không tăng giá theo. Nhưng trong lòng họ luôn hy vọng Nhà nước có những giải pháp hữu hiệu để có thể giữ giá xăng dầu chỉ tăng ở mức phù hợp với khả năng của đại đa số người dân. Hơn nữa, Việt Nam lại là nước có khai thác được nguồn dầu mỏ.

Vì thế, không thể trách cư dân mạng rộ lên khi biết giá bán lẻ xăng dầu ở Malaysia được chính phủ nước này trợ giá để giữ ồn định giá. Theo văn bản của Đại sứ quán Việt Nam tại Malaysia gửi Bộ Công Thương mới đây, do được trợ giá nên giá xăng dầu tại Malaysia tương đối ổn định. Cụ thể, xăng RON95 có giá 2,05 ringgit/lít và dầu diesel có giá 2,15 ringgit/lít, tương đương từ 11.000-13.000 đồng/lít. Mức giá này đã được trợ giá và được điều chỉnh thông qua cơ chế điều chỉnh giá xăng dầu tự động (Automated Pricing Mechanism) do Bộ Công thương Malaysia điều hành. Mức giá này đã được giữ ổn định từ ngày 27-2-2021.

Phải chăng kinh nghiệm của Malaysia rất đáng để chúng ta tham khảo trong nỗ lực điều hành giá xăng dầu trong nước. Có lẽ cần phải minh bạch về các yếu tố hình thành nên giá xăng dầu ở Việt Nam để từ đó có thể có những điều chỉnh cho hợp lý.

Giá xăng là một gánh nặng của người dân, từ chuyện đi lại bằng xe máy. (Nguồn: Internet. Thanks.)

Giá xăng không chỉ tác động trực tiếp tới người dân (Việt Nam là thị trường tiêu thụ xe máy lớn thứ 4 của thế giới, riêng trong năm 2021 đã bán ra được 2,5 triệu chiếc; và tổng số lượng ô tô đang lưu hành tính tới tháng 11-2021 là hơn 4,5 triệu chiếc), mà còn gây ảnh hưởng gián tiếp từ giá cước đi lại, giá cước vận chuyển hàng hóa,… cũng phụ thuộc vào giá xăng.

Giá sách giáo khoa mới cho năm học 2022-2023 tăng vọt gây khó cho phụ huynh có thu nhập thấp tới trung bình. (Nguồn: Internet. Thanks.)

Trong khi đó, cuối tháng 4-2022, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam công bố giá sách giáo khoa mới lớp 3, 7 và 10 ở hai bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống” và “Chân trời sáng tạo”, áp dụng từ năm học 2022-2023, với mức tăng “khủng” tới gấp 2, gấp 3 lần giá sách cũ. Bộ Giáo dục – Đào tạo giải thích giá sách giáo khoa mới tăng do khổ lớn hơn, in ấn chất lượng cao hơn.

Ai cũng hiểu rằng vào mỗi đầu năm học mới, đại đa số phụ huynh có thu nhập từ trung bình trở xuống chịu áp lực rất nặng nề từ các khoản chi phí học tập cho con em, từ sách giáo khoa tới học phí, các khoản thu đầu năm học. Trước đây, với mức giá cũ, sách giáo khoa vẫn luôn gây nhức đầu cho nhiều phụ huynh. Huống chi năm học mới này, giá sách giáo khoa lại tăng vọt.

Đành rằng ai cũng thích có sách đẹp để học, nhưng vấn đề là lúc này đã cần phải làm như vậy chưa? Phu huynh hy vọng khi Chính phủ vào cuộc thanh tra toàn diện về quá trình soạn và phát hành sách giáo khoa ở Bộ Giáo dục – Đào tạo trong bao năm nay đầy những điều tiếng, nhiều khoảng tối sẽ được đưa ra ánh sáng. Có một nghịch lý, trong khi Nhà nước đầu tư rất nhiều tiền ngân sách cho việc soạn thảo các bộ sách giáo khoa cứ thay đổi liên tục, chất lượng và giá bán các bộ sách giáo khoa vẫn gây nhiều bức xúc cho phụ huynh. Tình hình khiến người ta có thể nghĩ rằng đã có mùi kinh doanh và bóng dáng những cái sân sau ở đây?

Bất luận thế nào, vấn đề giá các sản phẩm chiến lược, thiết thân với cuộc sống người dân giờ đây càng thêm nhạy cảm hơn khi cả nước vừa hoàn hồn thoát khỏi đợt bùng phát dịch bệnh lịch sử. Tất cả đều đã đuối lắm rồi.

Bản đăng trên báo Người Lao Động Online.

PHẠM HỒNG PHƯỚC